Usługi systemowe
Usługi systemowe na rynku energii elektrycznej są definiowane jako usługi świadczone na rzecz operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP) niezbędne do zapewnienia przez tego operatora prawidłowego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, niezawodności jego pracy i utrzymywania parametrów jakościowych energii elektrycznej (rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, § 2 pkt 43).
|
12 marca 2024 Komunikat Operatora Systemu Przesyłowego z dnia 12 marca 2024 r. w sprawie procesu konsultacji projektu Karty aktualizacji nr 1/CW-1/CK-1/CB-1/2024 do nowej IRiESP.
Komunikat OSP z dnia 19 stycznia 2024 r. w sprawie zatwierdzenia przez Prezesa URE nowej IRiESP - wprowadzono zaktualizowany katalog usług systemowych, który jest zawarty w WDB obowiązujących do 14 czerwca 2024 r. a nie jest zawarty w WDB obowiązujących od tej daty, w ramach tego rozdziału zaktualizowano także postanowienia dotyczące poszczególnych usług systemowych.
Zmiany nr 10/2023 WDB - wprowadzenie do katalogu usług systemowych w ramach usług systemowych w zakresie rezerwy interwencyjnej nowej usługi, tj. interwencyjnego ofertowego zwiększenia poboru mocy przez odbiorców (IZP) |
Przyjęta przez Sejm ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw dodała następujące definicje w art. 3 Prawa energetycznego:
„23e) usługi systemowe – usługi świadczone na rzecz operatora systemu elektroenergetycznego niezbędne do funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, w tym usługi bilansujące i usługi systemowe niedotyczące częstotliwości, z wyłączeniem usług świadczonych w ramach zarządzania ograniczeniami sieciowymi aktywowanych poza zintegrowanym procesem grafikowania w rozumieniu art. 2 pkt 19 rozporządzenia 2017/2195;
23f) usługi systemowe niedotyczące częstotliwości – usługi systemowe wykorzystywane do:
a) regulacji napięcia w stanach ustalonych,
b) szybkiej iniekcji prądu biernego oraz regulacji mocy biernej,
c) zapewnienia inercji w celu zachowania stabilności sieci lokalnej,
d) dostarczania prądu zwarciowego,
e) zapewnienia zdolności do uruchomienia bez zasilania z systemu,
f) pracy w układzie wydzielonym oraz pracy wyspowej”.
§ 35 cyt. rozporządzenia z dnia 22 marca 2023 r. stanowi, iż OSP realizuje obowiązek zakupu usług systemowych, o którym mowa w art. 9c ust. 2 pkt 8 ustawy Prawo energetyczne, w szczególności dokonując zakupu:
- mocy bilansujących,
- usługi udziału w automatycznej regulacji napięcia i mocy biernej,
- usługi pracy kompensatorowej,
- usług systemowych w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej lub
- usług w zakresie generacji wymuszonej względami systemowymi.
Zgodnie z cyt. przepisem w warunkach dotyczących bilansowania (WDB) lub w IRiESP, OSP:
1) określa katalog usług systemowych;
2) może określić zasady nabywania, świadczenia i rozliczania usług systemowych.
W przypadku gdy ww. dokumenty nie określają zasad nabywania, świadczenia i rozliczania usług systemowych, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego określa te zasady w umowie z właścicielem zasobu albo podmiotem przez niego upoważnionym świadczącym daną usługę systemową.
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego § 35. 1. Obowiązek zakupu usług systemowych, o którym mowa w art. 9c ust. 2 pkt 8 ustawy, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego realizuje, w szczególności dokonując zakupu mocy bilansujących, usługi udziału w automatycznej regulacji napięcia i mocy biernej, usługi pracy kompensatorowej, usług systemowych w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej lub usług w zakresie generacji wymuszonej względami systemowymi. 2. W warunkach dotyczących bilansowania, o których mowa w art. 18 rozporządzenia 2017/2195, lub w instrukcji, o której mowa w art. 9g ust. 1 ustawy, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego: 3. W przypadku gdy dokumenty, o których mowa w ust. 2, nie określają zasad nabywania, świadczenia i rozliczania usług systemowych, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego określa te zasady w umowie z właścicielem zasobu albo podmiotem przez niego upoważnionym świadczącym daną usługę systemową. 4. O planowanym wykorzystaniu usług systemowych operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego informuje na zasadach określonych w warunkach dotyczących bilansowania, o których mowa w art. 18 rozporządzenia 2017/2195, w instrukcji, o której mowa w art. 9g ust. 1 ustawy, lub w umowie dotyczącej świadczenia tych usług. 5. Warunki działania w charakterze dostawcy usług w zakresie obrony systemu oraz usług w zakresie odbudowy operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego ustanawia w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu Komisji (UE) 2017/2196 z dnia 24 listopada 2017 r. ustanawiającym kodeks sieci dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych (Dz. Urz. UE L 312 z 28.11.2017, str. 54, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządzeniem 2017/2196”, oraz w instrukcji, o której mowa w art. 9g ust. 1 ustawy. |
Bilansowanie energii elektrycznej |
IRiESP zatwierdzona decyzją Prezesa URE nr DRR.WRE.4320.4.2023.LK z dnia 19 stycznia 2024 r. wprowadza zaktualizowany katalog usług systemowych, który jest zawarty w WDB obowiązujących do 14 czerwca 2024 r. a nie jest zawarty w WDB obowiązujących od tej daty, w ramach tego rozdziału zaktualizowano także postanowienia dotyczące poszczególnych usług systemowych.
Zmiany w tym rozdziale dotyczą w szczególności:
- wykreślenia z katalogu usług systemowych usług:
- udziału w regulacji pierwotnej JGWa ze znacznikiem aktywności ZAK=1 albo ZAK=2,
- udziału w regulacji wtórnej JGWa ze znacznikiem aktywności ZAK=1 albo ZAK=2,
- pracy z zaniżeniem i przeciążeniem JGWa ze znacznikiem aktywności ZAK=1 albo ZAK=2,
- uruchomienia JGWa ze znacznikiem aktywności ZAK=1,
- dopisania do listy obiektów mogących świadczyć usługę ARNE, po spełnieniu wymagań technicznych określonych w IRiESP - Korzystanie, modułów wytwarzania energii (MWE) typu farma wiatrowa (FW) i farma fotowoltaiczna (PV) oraz magazynu energii elektrycznej (MEE),
- dopisania do listy obiektów mogących świadczyć usługę praca kompensatorowa, po spełnieniu wymagań określonych w warunkach przyłączenia, kompensatorów statycznych i kompensatorów synchronicznych.
Regulacje UE
Odpowiednikiem usług systemowych w terminologii unijnych dyrektyw o rynku energii elektrycznej są "ancillary services" ("usługi pomocnicze”), zdefiniowane jako „usługi niezbędne do działania systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego, w tym usługi bilansujące i usługi pomocnicze niezależne od częstotliwości, które nie obejmują zarządzania ograniczeniami przesyłowymi" (art. 2 pkt 48 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE).
Zasady dotyczące świadczenia usług systemowych znajdziemy w Rozporządzeniu Komisji (UE) 2017/1485 z dnia 2 sierpnia 2017 r. ustanawiającym wytyczne dotyczące pracy systemu przesyłowego energii elektrycznej (tzw. System Operation Guidelines - SOGL lub NC OS), Tytuł 5, art. 108 i 109 - zobacz niżej.
|
Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/1485 z dnia 2 sierpnia 2017 r. ustanawiające wytyczne dotyczące pracy systemu przesyłowego energii elektrycznej (tzw. System Operation Guidelines - SOGL lub NC OS) Tytuł 5 Usługi systemowe Artykuł 108 Usługi systemowe 1. Każdy OSP monitoruje dostępność usług systemowych. 2. W odniesieniu do usług mocy czynnej i biernej oraz w porozumieniu z innymi OSP, w stosownych przypadkach, każdy OSP: a) planuje i uruchamia proces zamawiania usług systemowych oraz zarządza tym procesem; b) na podstawie danych przekazanych zgodnie z częścią II tytuł 2 monitoruje, czy poziom i lokalizacja dostępnych usług systemowych umożliwiają zapewnienie bezpieczeństwa pracy; oraz c) wykorzystuje wszystkie dostępne i efektywne pod względem ekonomicznym oraz wykonalne środki na potrzeby zamawiania niezbędnego poziomu usług systemowych. 3. Każdy OSP publikuje poziomy rezerw mocy niezbędne do utrzymania bezpieczeństwa pracy. 4. Na wniosek pozostałych OSP każdy OSP powiadamia ich o dostępnym poziomie rezerw mocy czynnej. Artykuł 109 Usługi systemowe mocy biernej 1. Dla każdego przedziału czasowego planowania operacyjnego każdy OSP ocenia na podstawie prognoz, czy jego dostępne usługi systemowe mocy biernej są wystarczające do utrzymania bezpieczeństwa pracy systemu przesyłowego. 2. W celu zwiększenia sprawności działania elementów swojego systemu przesyłowego każdy OSP monitoruje: a) dostępną moc bierną zakładów wytwarzania energii; b) dostępną moc bierną instalacji odbiorczych przyłączonych do systemu przesyłowego; c) dostępną moc bierną OSD; d) dostępne urządzenia przyłączone do systemu przesyłowego przeznaczone do zapewniania mocy biernej; oraz e) stosunek mocy czynnej i mocy biernej na przyłączu pomiędzy systemem przesyłowym i systemami dystrybucyjnymi przyłączonymi do systemu przesyłowego. 3. Jeśli poziom mocy biernej usług systemowych nie jest wystarczający dla utrzymania bezpieczeństwa pracy, każdy OSP: a) informuje o tym sąsiednich OSP; oraz b) przygotowuje i uruchamia działania zaradcze zgodnie z art. 23. Zgłoszony grafik rezerw mocy odpowiadający zakupionym mocom bilansującym musi być wykonalny, a więc uwzględniać ograniczenia sieciowe. |
Ceny usług systemowych
Interesujące wyjaśnienia dotyczące cen usług systemowych po wdrożeniu nowych reguł rynku bilansującego od 2024 r. zawiera opublikowany przez PSE S.A. w dniu 28 czerwca 2023 Raport z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania, Informacja o zgłoszonych przez użytkowników system uwagach oraz sposobie ich uwzględnienia.
|
|
LinkiNa pytanie Stowarzyszenia Polska Izba Magazynowania Energii i Elektromobilności: „Czy planowane jest wprowadzenie ograniczeń cenowych na ceny usług systemowych, w tym na ceny energii i mocy, obejmujące zarówno ograniczenia z góry, jak i z dołu”
PSE S.A. udzieliły odpowiedzi, iż ceny ofertowe w ofertach na energię bilansującą oraz ceny rozliczeniowe energii bilansującej bez korekty uzupełniającej cen energii bilansującej oraz bez korekty związanej z energią odchylenia muszą się zawierać pomiędzy dolnym i górnym limitem ceny określonymi zgodnie z pkt 8.7.3(4) nowych WDB.
Ceny ofertowe w ofertach portfolio na moce bilansujące i w ofertach na moce bilansujące oraz ceny rozliczeniowe nabytych mocy bilansujących muszą być dodatnie oraz nie większe niż górny limit ceny określony zgodnie z pkt 8.7.3(4) i 25(1) nowych WDB.
Usługi systemowe w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej
Usługi systemowe w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej są aktywowane na polecenie OSP i służą do interwencyjnego równoważenia bilansu mocy w całym KSE lub w wybranych jego obszarach, ze względu na warunki pracy sieci, w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracy KSE.
Usługi systemowe w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej są świadczone w postaci:
(1) usługi IRP (Interwencyjnej Redukcji Poboru), w której świadczenie usługi polega na prawie do oferowania redukcji obciążenia izobowiązaniu do wykonania redukcji obciążenia w wielkości zaoferowanej przez dostawcę usługi oraz wykonanie redukcji obciążenia na polecenie OSP;
(2) usługi IZP (interwencyjne ofertowe zwiększenie poboru mocy przez odbiorców), w której świadczenie usługi polega na prawie do oferowania zwiększenia obciążenia i zobowiązaniu do wykonania zwiększenia obciążenia w wielkości zaoferowanej przez dostawcę usługi oraz wykonanie zwiększenia obciążenia na polecenie OSP.
ORed wykorzystywane do świadczenia usług systemowych w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej występują poza strukturą obiektową rynku bilansującego.
Usługi systemowe w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej polegają na redukcji lub zwiększeniu przez sterowane odbiory energii elektrycznej, na polecenie OSP, wielkości pobieranej z sieci mocy.
W przypadku ORed z generacją wewnętrzną:
(1) usługa IRP może również obejmować wprowadzanie mocy do sieci;
(2) usługa IZP może również obejmować redukcję wprowadzania mocy do sieci.
W ramach świadczenia usług systemowych w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej przedmiotem zakupu przez OSP w ramach tych usług jest wykorzystanie interwencyjnej dostawy mocy czynnej.
OSP nie korzysta z usług systemowych w zakresie interwencyjnej dostawy mocy czynnej w okresie obowiązywania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej powyżej 11. stopnia zasilania, poczynając od godziny, od której obowiązują te stopnie zasilania, z wyjątkiem przypadku gdy polecenie redukcji zostało wydane przed ogłoszeniem komunikatu OSP o obowiązujących w danym okresie stopniach zasilania.
Usługa IZP (interwencyjne ofertowe zwiększenie poboru mocy przez odbiorców) została wprowadzona do katalogu usług systemowych w ramach usług systemowych w zakresie rezerwy interwencyjnej w dniu 9 listopada 2023 r. (data publikacji przez PSE S.A. projektu zmian nr 10/2023 WDB).
Nowa usługa IZP polega na prawie do oferowania zwiększenia obciążenia i zobowiązaniu do wykonania za wynagrodzeniem zwiększenia obciążenia w wielkości zaoferowanej, jednakże bez wynagrodzenia za gotowość do świadczenia tej usługi.
Usługa będzie mogła być wykorzystywana w szczególności w celu zwiększania poboru mocy w okresach wysokiej generacji ze źródeł OZE oraz niskiego zapotrzebowania na energię elektryczną w KSE, przez co ograniczona zostanie konieczność nierynkowego redysponowania źródeł OZE. W ramach usługi IZP możliwe będzie wykorzystanie istniejącego potencjału odbiorców energii elektrycznej (Odbiorców w ORed), posiadających certyfikaty dla ORed.
12 marca 2024 Operator Systemu Przesyłowego opublikował Komunikat w sprawie procesu konsultacji projektu Karty aktualizacji nr 1/CW-1/CK-1/CB-1/2024 do nowej IRiESP. Jak wskazano w Komunikacie zmiany określone w Karcie aktualizacji nr 1/CW-1/CK-1/CB1/2024 nie stanowią nowych regulacji dla użytkowników systemu, a jedynie polegają na przeniesieniu do nowej IRiESP, tj. obowiązującej od dnia 14 czerwca 2024 r., postanowień już obowiązujących w ramach WDB wprowadzonych Zmianami nr 10/2023 WDB.
Tryb zawierania przez PSE umów o usługi systemowe
OSP kontraktuje usługi systemowe zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych. OSP ma prawo zawierać wieloletnie umowy o świadczenie usług systemowych.