Wartość rynkowa uprawnień do emisji przydzielonych nieodpłatnie na podstawie art. 10c Dyrektywy 2003/87/WE nie może przekroczyć ogólnej wartości inwestycji podjętych przez beneficjenta – na poziomie grupy kapitałowej.
Jeżeli ogólne koszty inwestycyjne przekraczają wartość rynkową uprawnień do emisji przydzielonych nieodpłatnie, beneficjenci darmowych EUA będą zobowiązani przenieść jednostki do specjalnego mechanizmu, który będzie finansował inne inwestycje ujęte w Krajowym Planie Inwestycyjnym.
Tak przynajmniej wynika z niedawno opublikowanego projektu Komunikatu Komisji Europejskiej w sprawie zasad pomocy publicznej w kontekście Unijnego Systemu Handlu Emisjami (draft Commission Communication Guidelines on Certain State Aid Measures in the Context of the Greenhouse Gas Emission Allowance Trading Scheme Post 2012).
Wydaje się, iż kwestia pomocy publicznej może okazać się decydująca dla rozstrzygnięcia, czy derogacyjne nieodpłatne uprawnienia do emisji w ogóle zostaną przyznane, co z kolei, biorąc pod uwalę skalę problemu obejmującego, oprócz Polski, również kilka innych krajów UE, może okazać się bardzo istotne dla kształtowania się trendów cenowych na właściwych rynkach.
Zasady pomocy publicznej dotyczące nieodpłatnej alokacji uprawnień do emisji na podstawie art. 10c Dyrektywy 2003/97/WE to jeden z czterech obszarów zagadnień objętych projektem ww. Komunikatu. Pozostałe dotyczą (1) sektorów objętych zjawiskiem tzw. „wycieku emisji” (carbon leakage) ze względu na koszty uprawnień do emisji zawarte w cenach energii elektrycznej, (2) inwestycji w wysokosprawne elektrownie włączając w to „CCS-ready” (przygotowane do instalacji wychwytu i magazynowania dwutlenku węgla) wreszcie (3) to kwestia pomocy publicznej związanej z wyłączeniem małych instalacji i szpitali z systemu handlu emisjami.
Wspomniany projektu Komunikatu wskazuje wymagania, których dotrzymanie warunkuje uznanie pomocy udzielonej przez Państwo w ww. obszarach za zgodne z art. 107 ust. 3 lit. c Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2019 r.
Kwestia zastosowania zasad pomocy publicznej do nieodpłatnych alokacji uprawnień do emisji w unijnym systemie handlu (EU ETS) jest dość skomplikowana i wywoływała dyskusje już od pierwszego okresu rozliczeniowego (zobacz: „Systemy handlu emisjami - brak pomocy publicznej czy dozwolona pomoc publiczna”).
Podejście regulacyjne w trzecim okresie rozliczeniowym (2013 -2020) jest jednak całkowicie różne od przyjętego dotychczas, gdzie nieodpłatne alokacje EUA były regułą. Od 2013 darmowe przydziały uprawnień do emisji będą, jak wiadomo, wyjątkiem od reguły zbywania EUA na aukcjach. Biorąc pod uwagę reguły rządzące systemem pomocy publicznej, zmienia to w sposób diametralny optykę podejścia. Do tej pory jednak unijna egzekutywa nie zdołała wypracować wytycznych dotyczących tego zagadnienia.
Kwestia jest jednak cały czas dyskutowana i niedługo zapewne dojrzeje do rozstrzygnięcia (zobacz także „Nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa w kontekście zmian w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – jaki przyjąć współczynnik emisji CO2?”).
Wracając już ściśle do kwestii reżimu pomocy publicznej dotyczącej derogacyjnego przydziału uprawnień do emisji na modernizację wytwarzania energii elektrycznej i inwestycji włączonych do Krajowego Planu Inwestycyjnego w ww. projekcie Komunikatu Komisja przypomina, iż rozważając to zagadnienie w pierwszej kolejności muszą być spełnione wymagania wynikające z wcześniej opublikowanego tzw. „pakietu derogacyjnego” tj.:
1) Komunikatu Komisji Wytyczne w zakresie nieobowiązkowego stosowania art. 10c dyrektywy 2003/87/WE (2011/C 99/03) Dz.U. UE C 99, 31.3.2011, s. 9,
2) Decyzji Komisji z 29 marca 2011 w sprawie wytycznych dotyczących metodologii tymczasowych niedopłatnych alokacji uprawnień do emisji dla instalacji w odniesieniu do pprodukcji energii elektrycznej stosownie do art. 10c ust. 3 dyrektywy 2003/87/WE C(2011) 1983 final, 29.3.2011,
Projekt Komunikatu zaznacza, iż Komisja będzie stosować zasady w nim określone do notyfikowanej pomocy publicznej, w odniesieniu do której Komisja podejmie decyzję po dacie opublikowania Komunikatu w Dzienniku Urzędowym UE, także w przypadku, gdy dany program pomocowy był notyfikowany przed taką publikacją (włączając także pomoc publiczną przyznana przed 2013 r.).
Ogólnym wymogiem uznania pomocy przyznanej na podstawie art. 10c dyrektywy 2003/87/WE za zgodną ze Rynkiem Wewnętrznym w rozumieniu art. 107 ust. 3 lit. c Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej jest, iż pomoc musi mieć charakter zachęty do zmiany zachowania beneficjenta. Pozostałe reguły w tym zakresie są specyficzne dla pomocy derogacyjnej na podstawie art. 10c.
Pomijając wymóg wskazany na wstępie, iż wartość rynkowa uprawnień do emisji przydzielonych nieodpłatnie na podstawie art. 10c Dyrektywy 2003/87/WE nie może przekroczyć ogólnej wartości inwestycji podjętych przez beneficjenta (na poziomie grupy kapitałowej), innym bardzo istotnym warunkiem jest, iż Państwo Członkowskie udzielające takiej pomocy będzie zobowiązane do wykazania, iż pomoc nie zaburzy w znaczny sposób konkurencji, w szczególności poprzez wybór ograniczonej liczby beneficjentów.
Jak podkreśla się w Komunikacie, dane Państwo Członkowskie musi wykazać, iż pomoc publiczna nie zakłóci nadmiernie konkurencji, w przypadku, gdy jest prawdopodobne, iż taka pomoc umocni pozycje beneficjenta na danym rynku (na poziomie grupy kapitałowej) ponad to, co „ściśle niezbędne”. Realizacja wskazanego wymogu może być potencjalnie sporna uwzględniając, iż ocena, co jest „ściśle niezbędne” w tym przypadku zależy od perspektywy recenzenta.
Krajowe Plany Inwestycyjne powinny obejmować inwestycje podjęte po 25 czerwca 2009 r.
Pozostałe istotne parametry reżimu pomocy publicznej wg projektu Komunikatu to:
1) Koszty kwalifikowane – są ograniczone do rocznych kosztów inwestycyjnych wymienionych w Krajowym Planie Inwestycyjnym odpowiadających wartości rynkowej uprawnień do emisji (obliczonej zgodnie z Decyzją Komisji z dnia 29 marca 2011 r.) przyznanych nieodpłatnie dla beneficjenta, niezależnie od kosztów operacyjnych i korzyści przynoszonych przez właściwą instalację.
Roczne koszty inwestycyjne muszą być obliczone zgodnie z cyt. wyżej Komunikatem Komisji Wytyczne w zakresie nieobowiązkowego stosowania art. 10c dyrektywy 2003/87/WE;
2) Maksymalna intensywność pomocy – pomoc nie może przekraczać 100 % kosztów kwalifikowanych;
3) Reguły kumulacji – limity pomocy określone w Komunikacie stosuje się niezależnie od tego, czy pomoc jest finansowana w całości ze środków Państwa czy też tylko częściowo.
Co szczególnie istotne, pomoc uznana za zgodną z Rynkiem Wewnętrznym na podstawie Komunikatu nie może być łączona z inną pomocą państwową w rozumieniu art. 107(1) Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub z innymi formami finansowania przez Unię, jeżeli takie łączenie prowadziłoby do przekroczenia poziomu intensywności pomocy określonego w Komunikacie.
W przypadku gdy wydatki kwalifikowane do pomocy udzielonej na podstawie Komunikatu są równocześnie objęte w całości lub w części pomocą w ramach innych środków, wspólna część będzie podlegać limitowi najbardziej korzystnemu.
Zakaz kumulacji pomocy przyznanej na podstawie art. 10c Dyrektywy 2003/87/WE (czyli w ramach derogacji) z innymi środkami pomocowymi wymaga bliższych analiz bowiem wstępnie wydaje się, iż kwestia ta może okazać się decydująca dla praktycznego znaczenia derogacji. Komplikacji prawnych może być wiele. Przykładowo można wskazać, iż funkcjonujące w Polsce systemy tzw. certyfikatów (czyli praw majątkowych ze świadectw pochodzenia energii) stanowią w świetle prawa pomoc publiczną. W kontekście wskazanej wyżej zasady niedopuszczalności kumulacji pomocy znaczne wątpliwości mogą budzić także interakcje pomocy przyznanej na podstawie ww. art. 10c dyrektywy 2003/87/WE z pomocą publiczną przyznawaną dla energetyki w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko zarówno na podstawie rozporządzenia Komisji (WE) 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dziennik Urzędowy UE L 214, 9.8.2008, s. 3), jak i Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007- 2013 (2006/C 54/08) (Dziennik Urzędowy UE C 54, 4.3.2006, s. 13).
Stosownie do artykułu 10c ust. 6 Dyrektywy 2003/87/WE Komisja Europejska zobowiązana jest do oceny wniosków złożonych przez Państwa Członkowskie dotyczących nieodpłatnych uprawnień do emisji objętych derogacją i może odrzucić taki wniosek lub jego dowolną część w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania informacji (nadmieńmy, iż termin dla Państw Członkowskich na złożenie wniosków upłynął 30 września 2011 r.).
Wypada więc na koniec nawiązać do tezy zawizowanej na wstępie, iż mając na uwadze wskazane terminy jest prawdopodobne, że w nieodległym czasie kwestia przysługiwania derogacyjnych EUA zostanie w ten czy inny sposób rozstrzygnięta a wskazane zdarzenie, uwzględniając z kolei wolumen potencjalnie objęty derogacją w kilku przecież Państwach Członkowskich, nie pozostanie bez wpływu na ceny uprawnień emisyjnych.