Szykuje się gruntowna reforma systemu licencjonowania uczestników hurtowego handlu energią. Oprócz standardowej rejestracji na podstawie rozporządzenia REMiT firmy aktywne na tym rynku będą dysponować także marginesem decyzyjnym umożliwiającym wybór reżimu regulacyjnego w zależności od planowanego zakresu działalności.
Firmy pozostające poza licencją MiFID będą musiały na bieżąco nadzorować zakres zwolnień zawartych w dyrektywie MiFID (aktualnie podlegają one rewizji w ramach procedury tzw. MiFID II oraz MiFIR) oraz charakter zawieranych na hurtowym rynku energii kontraktów, aby nie narazić się na zarzut świadczenia usług finansowych bez odpowiedniego zezwolenia.
W artykule „Europejski paszport uprawniający do hurtowego handlu energią elektryczną i gazem – nowa szansa dla biznesu?” awizowałem proces prac rozpoczętych na szczeblu Rady Europejskich Regulatorów Energii mających na celu zlikwidowanie istniejących różnic pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej w zakresie otoczenia regulacyjnego i wymogów administracyjnych dla firm prowadzących hurtowy obrót energią elektryczną i gazem.
Wydaje się, iż niedługo zasady obowiązujące na tym rynku zostaną ujednolicone w skali całej UE a uczestnicy obrotu w tym zakresie będą mieli do wyboru kilka reżimów regulacyjnych dających odmienne uprawnienia (licencja wydawana przez krajowych regulatorów energetycznych lub licencja na podstawie dyrektywy MiFD).
Aktualnie w prawie polskim wspomniane kwestie są objęte regulacją wymogów koncesyjnych na obrót energią – patrz art. 32 i nast. ustawy Prawo energetyczne. Wskazane wymogi nie są na dziś ujednolicone w Unii Europejskiej, badanie przeprowadzone na zlecenie CEER wykazało bardzo różne wymogi licencjonowania handlu energią stosowane w krajach UE, w niektórych krajach (np. Niemczech) obrót energią nie podlega licencjonowaniu (pomijam w tym miejscu wymogi obowiązujące na giełdach energii), w niektórych wymagania rejestracyjne są uciążliwe.
Licencja europejska na hurtowy handel energią
Końcowa rekomendacja Europejskich Regulatorów Energii w sprawie Europejskiej licencji na hurtowy obrót energią CEER z 8 listopada 2011 r. (Final Advice on the Introduction of a Europe-wide Energy Wholesale Trading Passport Ref: C11-WMS-15-04b opublikowana http://www.energy-regulators.eu) proponuje ujednolicenie stanu prawnego w tym zakresie na obszarze Unii Europejskiej oraz wdrożenie następujących wymagań i standardów administracyjnych dla regulacji dostępu do hurtowego rynku energii elektrycznej:
- wszystkie firmy handlujące na rynku powinny być znane, włączając w to podstawowe informacje nt. oznaczenia firmy, ich zakresu działalności oraz struktury właścicielskiej,
- osoby zarządzające działalnością powinny być zobowiązane do przekazywania pewnych informacji o charakterze personalnym w szczególności dot. braku figurowania w rejestrze skazanych,
- w przypadku stosowania opłat za wydanie licencji powinny być one oparte na ponoszonych przez organ kosztach,
- procedura postępowania o wydanie licencji i maksymalny czas trwania postępowania powinny być ujednolicone w skali całej UE,
- firmy zamierzające prowadzić działalność w zakresie hurtowego obrotu energią powinny być zobowiązane do wykazania w postępowaniu licencyjnym zdolności technicznych, finansowych oraz organizacyjnych dla wypełnienia wszystkich wymogów regulacyjnych,
CEER zarekomendował również katalog negatywny określający, jakich wymogów nie powinno się stawiać w postępowaniu licencyjnym dotyczącym hurtowego handlu energią. Stosownie do powyższego, wg CEER w postępowaniu licencyjnym nie powinno się od firmy wnioskującej o udzielenie licencji wymagać:
- zakładania dodatkowego oddziału dla prowadzenia działalności w danym kraju Unii,
- składania zabezpieczeń finansowych,
- wykazania zdolności firmy do osiągnięcia sukcesu ekonomicznego,
- wykazania zdolności do zagwarantowania bezpieczeństwa fizycznej dostawy energii.
Końcowe rekomendacje zawarte w analizach CEER oznaczają, iż na rynku polskim wdrożenie rekomendacji Rady Europejskich Regulatorów Energii w powyższym zakresie nie powinno oznaczać rewolucji (poza uzyskaniem dodatkowej możliwości handlu w dowolnym kraju UE na podstawie jednej – polskiej - koncesji). W krajach, gdzie nie funkcjonuje licencjonowanie hurtowego obrotu energią, jak cytowane we wcześniejszym raporcie Niemcy, ewentualna implementacja rekomendacji CEER będzie oznaczać zaostrzenie wymagań dostępu do rynku. Odpowiednio, w krajach, które stosowały wymogi ujęte przez CEER w ww. katalogu negatywnym, propozycje CEER spowodują liberalizację wymagań dostępu do rynku.
Dostęp do hurtowego rynku energii na podstawie dyrektywy MiFID
W całej UE jednak firmy handlujące hurtowo energią będą postawione wobec wyboru o charakterze biznesowym i strategicznym związanym z ewentualnym poprzestaniem na uzyskaniu ww. licencji wg wymagań CEER uprawniającej do prowadzenia obrotu we wszystkich krajach Unii lub poddania się ostrzejszym wymaganiom regulacyjnym rynku finansowego oraz wystąpienie o licencję (tzw. paszport) na podstawie dyrektywy MiFID (mającej zastosowanie do rynków finansowych). Raport CEER podaje, iż dotychczas z tej drugiej opcji skorzystało tylko kilka firm handlujących hurtowo energią. Rejestracja na podstawie MiFID jest najpełniejsza (obejmując usługi finansowe dotyczące instrumentów finansowych bez potrzeby troszczenia o zakres zmieniających się oraz niejasnych interpretacyjnie przepisów o zwolnieniach podmiotowych i przedmiotowych) i skuteczna w całej UE, natomiast reżim regulacyjny jest najbardziej wymagający (patrz w szczególności wymogi kapitałowe).
Biorąc pod uwagę ścisłe wymogi i restrykcyjny nadzór firm licencjonowanych na podstawie dyrektywy MiFID, wg koncepcji CEER nie będą one musiały starać się o odrębną licencję na hurtowy handel energią (natomiast w drugą stronę to nie zadziała – licencja na hurtowy handel energią w żadnym razie nie będzie zastępować licencji MiFID).
Regulatorzy zrzeszeni w CEER podkreślają w cyt. dokumencie, iż rozgraniczenie obrotu energią od obrotu podlegającego regulacjom rynku finansowego jest aktualnie prawnie niejasne i pozostawia pole do rozbieżnych interpretacji i niepewności regulacyjnej. Wynika to z tego, iż dyrektywa MiFID obejmuje liczne produkty będące przedmiotem hurtowego handlu energią przewidując jednocześnie szczegółowe zwolnienia, z których korzystają niektóre firmy energetyczne.
Regulatorzy odnotowują także, iż charakterystyka niektórych kontraktów będących przedmiotem obrotu na hurtowym rynku energii skłoniła niektóre firmy energetyczne w ostatnich latach do uzyskania licencji MiFID, co pozwoliło im na korzystanie z tzw. „paszportu” MiFID czyli uprawnienia do prowadzenia działalności w całej UE.
Mając na uwadze wskazane korzyści z uzyskania licencji MiFID (m.in. „paszport” europejski oraz ograniczenie niepewności regulacyjnej), nie należy jednak zapominać, iż co do zasady dyrektywa MiFID jest regulacją zaprojektowaną dla rynków finansowych a jej głównymi celami są ograniczenie ryzyk systemowych sektora finansowego oraz ochrona inwestorów prywatnych.
Dodatkowo, podmioty podlegające regulacjom MiFID to zwykle przedsiębiorstwa świadczące zawodowo usługi inwestycyjne dotyczące instrumentów finansowych. Pomimo, iż wskazane usługi i instrumenty często dotyczą również energii jako instrumentu bazowego, regulatorzy zrzeszeni w CEER są zdania, iż wymaganie licencji MiFID dla wszystkich uczestników hurtowego obrotu energią byłoby nadmiernie restrykcyjne i spowodowałoby zdominowanie hurtowego obrotu energią przez banki oraz firmy inwestycyjne, co mogłoby odbyć się ze szkodą dla rynku, w szczególności w części dotychczas zajmowanej przez firmy małe i średnie.
Wskazano również, iż znaczną część hurtowego obrotu energią stanowią kontrakty mające na celu zabezpieczenie przyszłych zobowiązań rozliczane fizycznie (hedging), dla których wymogi rynku finansowego mogą być nadmiernie restrykcyjne.
Tak więc rzeczywiście w najbliższym czasie firmy handlujące hurtowo energią staną wobec niełatwego wyboru, który reżim regulacyjny wybrać. Mogą oczywiście na razie nie analizować tej kwestii, jednak rozwój hurtowego ryku energii, jego postępująca europeizacja oraz pojawianie się coraz bardziej skomplikowanych produktów z czasem postawią większość aktywnych na tym rynku firm wobec niełatwych z regulacyjnego punktu widzenia pytań.
Firmy pozostające poza licencją MiFID będą musiały na bieżąco nadzorować zakres zwolnień zawartych w dyrektywie MiFID (aktualnie podlegają one rewizji w ramach procedury tzw. MiFID II oraz MiFIR) oraz charakter zawieranych na rynku kontraktów, aby nie narazić się na zarzut świadczenia usług finansowych bez odpowiedniego zezwolenia.
Rejestracja uczestników rynku na podstawie rozporządzenia REMiT i termin wejścia w życie obowiązku rejestracyjnego
Odrębną sprawą jest wymóg rejestracji firm handlujących energią i gazem na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) Nr 1227/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (ang. Energy Market Integrity and Transparency - REMIT), które ukazało się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej L 326 s. 1 z 8 grudnia 2011 r.
Rozporządzenie ma zastosowanie do obrotu produktami energetycznymi sprzedawanymi w obrocie hurtowym, którymi w świetle REMiT są następujące umowy i instrumenty pochodne bez względu na miejsce i sposób prowadzonego nimi obrotu:
a) kontrakty na dostawę energii elektrycznej lub gazu ziemnego w przypadku gdy dostawa ma miejsce w Unii;
b) instrumenty pochodne dotyczące energii elektrycznej lub gazu ziemnego wytwarzanych, sprzedawanych lub dostarczanych w Unii;
c) kontrakty dotyczące przesyłu energii elektrycznej lub gazu ziemnego w Unii;
d) instrumenty pochodne dotyczące przesyłu energii elektrycznej lub gazu ziemnego w Unii.
Kontrakty na dostawę i dystrybucję energii elektrycznej lub gazu ziemnego na potrzeby klientów końcowych nie stanowią produktów energetycznych sprzedawanych w obrocie hurtowym – za wyjątkiem klientów końcowych o zdolności konsumpcji większej niż próg określony rozporządzeniu (patrz tekst w niebieskiej ramce w załączniku).
Obowiązek rejestracji uczestników hurtowego handlu energią przewiduje artykuł 9 cyt. rozporządzenia.
Określenie terminu wejścia w życie obowiązku rejestracyjnego na podstawie rozporządzenia REMiT jest sprawą złożoną.
Generalnie REMiT wchodzi w życie 28 grudnia 2011 r.
Obowiązek rejestracji w krajowym organie regulacyjnym dotyczy uczestników rynku zawierających transakcje, które stosownie do REMIT są objęte obowiązkiem zgłoszenia do Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) na podstawie art. 8 ust. 1 REMiT. Szczegółowy zakres informacji podlegających zgłoszeniu do ACER zostanie określony w drodze aktów wykonawczych Komisji Europejskiej. Obowiązek zgłaszania informacji do ACER będzie generalnie obowiązywał od dnia przypadającego sześć miesięcy po dacie przyjęcia przez Komisję odpowiednich ww. aktów wykonawczych.
Natomiast nie później niż trzy miesiące od daty przyjęcia przez Komisję Europejską ww. aktów wykonawczych krajowe organy regulacyjne są zobowiązane utworzyć krajowe rejestry uczestników rynku.
Wygląda zatem na to, iż godzinę 0 będzie stanowić przyjęcie przez Komisję aktów wykonawczych, później, w terminie 3 miesięcy od tej daty prawdopodobnie powstaną rejestry uczestników a w terminie następnych trzech miesięcy uczestnicy będą zobowiązani do sprawozdawczości dla ACER wymaganej rozporządzeniem REMIT. Taki harmonogram nie uchyla jednak obowiązującego już od 28 grudnia 2011 r. obowiązku publikacyjnego w zakresie informacji poufnych zgodnie z art. 4 REMiT.
Zgodnie z rozporządzeniem REMiT rejestracja ma być dokonana w krajowym organie regulacyjnym w państwie członkowskim, w kraju siedziby lub prowadzenia działalności – czyli w Polsce w Urzędzie Regulacji Energetyki. Uczestnik rynku będzie rejestrował się tylko w jednym krajowym organie regulacyjnym a inne kraje UE nie mają prawa wymagać od uczestnika rynku zarejestrowanego w innym państwie członkowskim ponownej rejestracji.
W rejestrze prowadzonym na podstawie REMiT zawarte będą m.in. informacje dotyczące numeru VAT, adresu siedziby, osób odpowiedzialnych za decyzje operacyjne i handlowe oraz podmiotów kontrolujących danego uczestnika handlu. Każdy uczestnik rynku otrzyma niepowtarzalny identyfikator.
Uczestnicy rynku są zobowiązani złożyć w krajowym organie regulacyjnym (czyli w Polsce URE) formularz rejestracyjny przed zawarciem transakcji, która musi zostać zgłoszona do ACER na podstawie REMiT i zawiadomić niezwłocznie powiadamiają krajowy organ regulacyjny o wszelkich zmianach danych przekazanych w formularzu rejestracyjnym.
W oparciu o informacje przekazane przez krajowe organy regulacyjne Agencja ACER utworzy europejski rejestr uczestników hurtowego rynku energii.
Tak więc rejestracja na podstawie rozporządzenia REMIT będzie obowiązkowa, natomiast wybór rodzaju „paszportu” – jak wskazano powyżej – będzie stanowić decyzje biznesową uczestnika obrotu. W samym REMiT ponadto zastrzeżono, iż rejestracja uczestników rynku na podstawie REMiT nie wpływa na obowiązek przestrzegania mających zastosowanie przepisów dotyczących obrotu i bilansowania.
Należy zwrócić także uwagę na oczywiste w pewnym sensie rozróżnienie - o ile REMiT jest już opublikowanym aktem prawnym, o tyle ww. rekomendacje CEER stanowią dopiero wstępny etap analiz i konsultacji poprzedzający ewentualne wszczęcie procesu legislacyjnego na szczeblu właściwych organów UE.