Słownik rynku energii
Ustawa o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji
- Kategoria: Słownik rynku energii
Kogeneracja (produkcja w skojarzeniu - ang. Combined Heat and Power, CHP) polega na wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła w najbardziej efektywny sposób, czyli w jednym procesie technologicznym. Istotną zaletą takiego procesu jest znacznie większy stopień wykorzystania energii pierwotnej zawartej w paliwie do produkcji energii elektrycznej i ciepła.
|
10 kwietnia 2024 Prezes URE ogłasza drugą z czterech tegorocznych aukcji na premię kogeneracyjną
Komunikat URE: brak zainteresowania wytwórców premią kogeneracyjną indywidualną
20 grudnia 2023 Rekordowe zainteresowanie grudniową aukcją na premię kogeneracyjną (Combined Heat and Power, CHP) 25 października 2023 |
Sprawność źródła wytwarzającego energię w skojarzeniu może przekraczać nawet 80 proc. podczas gdy w procesie wytwarzania energii elektrycznej w elektrowni kondensacyjnej bardzo trudnym jest osiągnięcie 50 proc. sprawności. Oznacza to, że efektywność energetyczna systemu skojarzonego może być nawet o 30 proc. wyższa niż w procesie oddzielnego wytwarzania energii elektrycznej w elektrowni kondensacyjnej i ciepła w kotłowni.
W 2016 r. w kogeneracji wytworzono ok. 15,9% energii elektrycznej i ok. 61% ciepła systemowego.
Projekt Polityki Energetycznej Polski (PEP2040 w. 2.1 z 8 listopada 2019 r.) wskazywał jako cel długoterminowy aby do 2040 r. potrzeby cieplne wszystkich gospodarstw domowych były pokrywane przez ciepło sieciowe oraz przez zero- lub niskoemisyjne źródła ciepła.
Jako kluczowe w osiąganiu tego celu wskazano:
- rozwój kogeneracji, czyli jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła,
- rozwój ciepłownictwa systemowego,
- poprawa efektywności ciepłownictwa, a przede wszystkim do budowa i przekształcanie istniejących systemów w efektywne energetycznie systemy ciepłownicze.
Cyt. dokument z 8 listopada 2019 r. zakładał, iż w 2030 r. co najmniej 85% spośród systemów ciepłowniczych lub chłodniczych, w których moc zamówiona przekracza 5 MW spełniać będzie kryteria efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego.
Ponadto podkreślono ponadto kluczowe znaczenie technicznej rozbudowy ciepłownictwa sieciowego, "do czego przyczyni się rozwój kogeneracji, uciepłownianie elektrowni, zwiększenie wykorzystania OZE i odpadów w ciepłownictwie systemowym, modernizacja i rozbudowa systemu dystrybucji ciepła i chłodu oraz popularyzacja magazynów ciepła i inteligentnych sieci" (s. 79).
Ww. cele i polityki aktualnie realizuje w Polsce ustawa z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji. Ustawa ta wprowadziła nowy system wsparcia dla źródeł wytwarzających w jednym procesie technologicznym energię elektryczną i ciepło, przyznawane w jednej z czterech form, w zależności od grupy wytwórców dla której jest przeznaczone:
|
|
Linkia) premii gwarantowanej indywidualnej;
b) premii gwarantowanej;
c) aukcji;
d) naboru.
Proces legislacyjny dotyczący projektu ustawy był długotrwały - pierwsza wersja projektu jest oznaczona datą 16 marca 2017 r. Wcześniejszy mechanizm wsparcia operacyjnego w zakresie produkcji energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji - uzależniony od wielkości produkcji i bazujący na formule świadectw pochodzenia - przestał funkcjonować z dniem 31 grudnia 2018 r. System ten był stosowany w latach 2007-2012 a poprzez nowelizację ustawy - Prawo energetyczne uchwaloną w 2014 roku przywrócono oraz przedłużono jego funkcjonowanie do końca 2018 roku.
W uzasadnieniu projektu nowej ustawy (z 16 marca 2018 r.) uznano, iż dla zapewnienia stabilności wsparcia oraz długofalowego planowania działań inwestycyjnych w obszarze wysokosprawnej kogeneracji niezbędne jest podjęcie środków zapewniających gwarancję niezmienności wsparcia w okresie niezbędnym do zwrotu poniesionych przez inwestorów nakładów inwestycyjnych.
Ze względu na uwarunkowania inwestycyjne zaproponowano piętnastoletni okres wsparcia. Wg cyt. dokumentu intencją było zapewnienie spójności okresów wsparcia z analogicznymi rozwiązaniami przyjętymi w obszarze mechanizmów wsparcia dla odnawialnych źródeł energii.
Nowy system opiera się o rozwiązania aukcyjne (w formule „pay as bid”). Wg oceny zawartej w uzasadnieniu projektu, ujęty w ustawie system aukcyjny jest zgodny z wewnętrznym rynkiem energii Unii Europejskiej. W tym zakresie 15 kwietnia 2019 r. Komisja Europejska wydała komunikat prasowy o zatwierdzeniu wsparcia w kwocie 5 mld euro w Polsce na produkcję energii elektrycznej w kogeneracji oraz ulgi w opłacie dla odbiorców energochłonnych.
Stosownie do zasad udzielania pomocy publicznej obowiązujących w dacie przyjęcia ustawy (w tym Wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014-2020” - EEAG) od 1 stycznia 2017 roku pomoc przyznaje się w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji na podstawie jasnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriów.
W przyjętym mechanizmie aukcyjnym każdy z inwestorów przedstawia jedną ofertę w ramach aukcji. Wygrywają oferty o najniższych cenach ofertowych (jednostkowy poziom premii za wytworzenie energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji).
Aukcje są ogłaszane, przeprowadzane i rozstrzygane przez Prezesa URE analogicznie jak w przypadku systemu wsparcia dla odnawialnych źródeł energii, z tym iż z uwagi na specyfikę wysokosprawnej kogeneracji przewidziane są następujące modyfikacje:
- aukcje prowadzone będą w formie elektronicznej (przy udziale Internetowej Platformy Aukcyjnej) lub w postaci tradycyjnej (papierowej) z uwagi na dużo mniejszą podaż projektów spodziewanych w ramach systemu wsparcia dla jednostek wysokosprawnej kogeneracji w porównaniu do systemu wsparcia odnawialnych źródeł energii (ograniczenie kosztów tworzenia aplikacji elektronicznej),
- wskazany zostanie minimalny i maksymalny czas przeprowadzenia sesji aukcji (od 3 do 10 dni roboczych), co pozwoli na właściwe przygotowanie dokumentacji na potrzeby zgłoszenia oferty w ramach aukcji,
- wartość zabezpieczenia zostanie ustalona na poziomie 30 zł/kW mocy zainstalowanej elektrycznej dla wszystkich typów jednostek wysokosprawnej kogeneracji,
- ostatecznym terminem na modyfikację oferty będzie dzień poprzedzający dzień zakończenia sesji aukcji, natomiast wycofanie oferty może nastąpić maksymalnie do godziny przed zamknięciem terminu sesji aukcji,
- inwestorzy będą mieć maksymalnie 60 miesięcy na wybudowanie jednostki wysokosprawnej kogeneracji, bez względu na typ instalacji,
- Prezes URE poinformuje Ministra Energii o wyniku aukcji w terminie 7 dni od dnia zakończenia aukcji (wydłużenie terminu z uwagi na rezygnację z elektronicznego charakteru aukcji).
Mechanizm wsparcia zakłada stworzenie odrębnych uregulowań dla nowych i istniejących jednostek kogeneracji a także dla instalacji o mocy do 1 MW (patrz tabela - źródło: Projekt ustawy o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji - KPRM BIP).
|
Nowe jednostki kogeneracji |
Istniejące jednostki kogeneracji |
Instalacje o mocy do 1 MW
|
|
W zakresie nowych instalacji mechanizm opierać się będzie na modelu aukcyjnym (aukcje w formule „pay as bid”).
Formuła przetargowa premiuje technologie i lokalizacje, gdzie wytwarzanie energii elektrycznej w kogeneracji jest najbardziej efektywne ekonomicznie i przynosi największe efekty ekologiczne.
W proponowanym mechanizmie aukcyjnym każdy z inwestorów przedstawiać będzie jedną ofertę w ramach aukcji.
Wygrywają oferty o najniższych cenach ofertowych (jednostkowy koszt wytworzenia energii elektrycznej).
Wprowadzenie aukcji rozliczanych według ceny ofertowej („pay as bid”) promuje wyłącznie najbardziej efektywne technologie oraz lokalizacje, przy jednoczesnej minimalizacji kosztów funkcjonowania systemu.
|
Zakłada się dopuszczenie do wsparcia wszystkich istniejących instalacji, gdzie jego wysokość odpowiadała będzie luce finansowej pomiędzy kosztami wytwarzania energii elektrycznej w jednostkach kogeneracji, a rynkową ceną energii.
Powyższe rozwiązanie w odróżnieniu od zaproponowanego modelu aukcyjnego dla nowych instalacji lepiej odpowiada potrzebom istniejących instalacji, które dla utrzymania produkcji energii elektrycznej na dotychczasowym poziomie wymagają stosownego wsparcia – wyeliminowane zostaje ryzyko, że istniejąca jednostka nie wygra aukcji, a tym samym nie będzie mogła utrzymać dotychczasowej produkcji.
Aby zapewnić, że wysokość premii jest optymalnie dostosowana do pokrycia luki finansowej pomiędzy kosztami wytwarzania energii elektrycznej w jednostkach wysokosprawnej kogeneracji a ceną rynkową energii, wysokość premii będzie ustalana w oparciu o rzeczywiste dane rynkowe.
Jednocześnie dopuszcza się możliwość określania wysokości premii na poziomie 0 zł/MWh, co oznaczać będzie, że w danym roku warunki rynkowe umożliwiają instalacjom wysokosprawnej kogeneracji funkcjonowanie bez konieczności dodatkowego wsparcia. |
Dla instalacji najmniejszych (o mocy zainstalowanej elektrycznej do 1 MW) proponuje się wprowadzenie odrębnego mechanizmu polegającego na zagwarantowaniu stałej premii do ceny energii elektrycznej (feed in premium), o z góry określonej wartości.
Powyższe działanie umożliwi rozwój najmniejszych instalacji poprzez zapewnienie wystarczających środków finansowych na ich funkcjonowanie, przy jednoczesnej eliminacji barier administracyjnych związanych z partycypacją w systemie wsparcia.
Małe instalacje wysokosprawnej kogeneracji mogą też stanowić istotny wkład w rozwój koncepcji klastrów energii na obszarach wiejskich. |
W 2020 r. Prezes URE przeprowadził dwie aukcje na premię kogeneracyjną za sprzedaż energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji. Pierwszą aukcję wygrała oferta przedsiębiorstwa Miejska Energetyka Cieplna Piła, która po rozstrzygnięciu aukcji wybuduje nową jednostkę kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej ponad 8 MW. Wartość premii dla tego podmiotu wyniosła ok. 39 mln zł. W wyniku rozstrzygnięcia drugiej aukcji powstanie 21 MW mocy zainstalowanej w źródłach wytwórczych. Pięć jednostek kogeneracyjnych otrzyma łącznie 95 mln złotych wsparcia.
Mechanizmy określone ustawą wydają się jednak niewystarczające dla skutecznego promowania kogeneracji - ze względu na niewystarczającą podaż wolumenu we wszystkich aukcjach przeprowadzonych do 2021 r. zastosowano tzw. „regułę wymuszenia konkurencji” (art. 22 ust. 2 ustawy), stosownie do której w przypadku gdy ilość energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji lub wartość premii kogeneracyjnej wynikająca z tej ilości, objęta ofertami złożonymi przez uczestników danej aukcji, jest nie większa niż maksymalna ilość lub wartość, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 5 ustawy, aukcję wygrywają uczestnicy aukcji, którzy zaoferowali najniższą wysokość premii kogeneracyjnej, aż do wyczerpania 80 proc ilości energii elektrycznej objętej ofertami złożonymi przez uczestników danej aukcji.
Według Komunikatu Urzędu Regulacji Energetyki z 4 kwietnia 2024 r. również w naborze organizowanym w marcu 2024 r. na premię kogeneracyjną indywidualną nie wpłynęła ani jedna oferta. Nabór obejmował duże (o mocy zainstalowanej nie mniejszej niż 50 MW) nowe i znacznie zmodernizowane jednostek kogeneracji. Od września 2021 r. to szósty nabór, który nie został rozstrzygnięty z powodu braku zainteresowania wytwórców skorzystaniem z systemu wsparcia dedykowanemu dla jednostek kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej równej lub większej od 50 MW.
Zgodnie z komentarzem Prezesa URE w ramach uruchomionego w 2019 roku systemu wsparcia jednostek kogeneracyjnych obserwowane jest powstawanie głównie mniejszych jednostek kogeneracji, które albo korzystają z - określanych corocznie w rozporządzeniu ministra ds. energii - premii gwarantowanych, albo uczestniczą - w organizowanych raz na kwartał – aukcjach.Wg oceny URE Wydaje się, że na obecnym etapie podejmowanie decyzji o budowaniu dużych jednostek kogeneracji opalanych gazem ziemnym będzie miało miejsce w ograniczonym zakresie.